Wat zijn anticonceptiva?
Anticonceptiva zijn geneesmiddelen en hulpmiddelen die zwangerschap voorkomen door de bevruchting of innesteling van een eicel te verhinderen. Het hoofddoel is het bieden van betrouwbare geboortebeperking, zodat mensen zelf kunnen bepalen wanneer zij kinderen willen krijgen.
Anticonceptiva werken via verschillende mechanismen. Hormonale middelen onderdrukken de eisprong, verdikken het baarmoederslijm of maken de baarmoederwand minder geschikt voor innesteling. Barrièremethoden zoals condooms voorkomen dat zaadcellen de eicel bereiken. Koperspiraaltjes creëren een omgeving die vijandig is voor zaadcellen.
De effectiviteit varieert per methode, waarbij hormonale anticonceptiva bij correct gebruik meer dan 99% betrouwbaar zijn. De keuze voor het juiste anticonceptivum hangt af van persoonlijke factoren zoals leeftijd, gezondheid, levensstijl en kinderwens. Belangrijk is dat u altijd advies inwint bij uw huisarts of apotheek om de meest geschikte methode te vinden die bij uw situatie past.
Hormonale anticonceptiva
Hormonale anticonceptiva bevatten kunstmatige hormonen die de natuurlijke menstruatiecyclus beïnvloeden om zwangerschap te voorkomen. Deze methoden behoren tot de meest effectieve vormen van anticonceptie wanneer ze correct worden gebruikt.
De anticonceptiepil
De combinatiepil bevat zowel oestrogeen als progestageen en is de meest voorgeschreven vorm van hormonale anticonceptie. Deze pil onderdrukt de eisprong en verdikt het baarmoederslijm. De minipil bevat alleen progestageen en is geschikt voor vrouwen die geen oestrogeen kunnen gebruiken, zoals tijdens de borstvoeding of bij bepaalde medische aandoeningen.
Populaire pilmerken in Nederland zijn onder andere:
Microgynon - een betrouwbare combinatiepil
Mercilon - bevat een lagere dosis oestrogeen
Yasmin - met drospirenon als progestageen
Cerazette - een moderne minipil
Andere hormonale methoden
Naast de pil zijn er verschillende alternatieve hormonale methoden beschikbaar. De anticonceptiepleister (Evra) wordt wekelijks vervangen en geeft hormonen af via de huid. De vaginale ring (NuvaRing) blijft drie weken in de vagina zitten. De anticonceptie-injectie (Depo-Provera) biedt drie maanden bescherming per injectie. Het hormoonspiraaltje, zoals Mirena of Jaydess, wordt door de gynaecoloog geplaatst en werkt meerdere jaren.
Niet-hormonale anticonceptiva
Barrièremethoden
Barrièremethoden vormen een fysieke blokkade tussen zaadcellen en eicel. Condooms voor mannen zijn de meest bekende vorm en bieden naast anticonceptie ook bescherming tegen seksueel overdraagbare aandoeningen. Vrouwencondooms zijn eveneens verkrijgbaar en geven vrouwen meer controle over hun bescherming. Diafragma's en cervicale kapjes worden in de vagina geplaatst en bedekken de baarmoedermond.
Spermiciden zijn chemische stoffen die zaadcellen doden of immobiliseren. Deze worden vaak gecombineerd met andere barrièremethoden voor verhoogde effectiviteit:
Nonoxynol-9 crèmes en gels
Spermicide schuim en tampons
Combinatie met diafragma's voor optimale werking
Koperspiraaltje (IUD)
Het koperspiraaltje is een langwerkende anticonceptiemethode die tot 10 jaar bescherming biedt. Koper heeft een giftige werking op zaadcellen en voorkomt bevruchting. Het spiraal wordt door een arts in de baarmoeder geplaatst en is meer dan 99% effectief. Voordelen zijn de lange werkingsduur en het feit dat u er niet dagelijks aan hoeft te denken. Nadelen kunnen zwaardere menstruatie en krampjes zijn. Het is geschikt voor vrouwen die langdurige anticonceptie wensen, ook voor vrouwen die nog geen kinderen hebben gekregen.
Natuurlijke methoden en fertility awareness
Natuurlijke anticonceptiemethoden zijn gebaseerd op het herkennen van vruchtbare dagen in de menstruatiecyclus. De kalendermethode houdt de cyclus bij om ovulatie te voorspellen. De temperatuurmethode meet dagelijks de basaaltemperatuur, welke na de eisprong stijgt. Cervixslijm observatie let op veranderingen in consistentie en hoeveelheid slijm gedurende de cyclus.
Moderne fertility tracking apps maken het eenvoudiger om deze gegevens bij te houden:
Automatische cyclus voorspelling
Temperatuur en symptomen logging
Vruchtbare dagen markering
Herinneringen voor metingen
De betrouwbaarheid van natuurlijke methoden varieert sterk en vereist discipline en consistentie. Ze zijn het meest effectief wanneer verschillende methoden gecombineerd worden. Voor maximale zekerheid kunnen deze methoden aangevuld worden met barrièremethoden tijdens vruchtbare perioden.
Noodanticonceptie
Wanneer reguliere anticonceptie heeft gefaald of vergeten is, biedt noodanticonceptie een laatste mogelijkheid om ongewenste zwangerschap te voorkomen. De morning-after pil is de meest bekende vorm van noodanticonceptie en is verkrijgbaar in twee varianten: ellaOne (ulipristal acetaat) en NorLevo (levonorgestrel).
Werkingsmechanisme en tijdslimiet
Beide pillen werken door de eisprong uit te stellen of te voorkomen. NorLevo is het meest effectief binnen 72 uur na onbeschermde gemeenschap, terwijl ellaOne tot 120 uur (5 dagen) na de gemeenschap gebruikt kan worden. Hoe eerder ingenomen, hoe effectiever de werking.
Verkrijgbaarheid en alternatieven
De morning-after pil is zonder recept verkrijgbaar bij de apotheek. Als alternatief kan een koperspiraaltje binnen 5 dagen na onbeschermde gemeenschap geplaatst worden door een arts, wat zelfs effectiever is dan de pil. Mogelijke bijwerkingen zijn misselijkheid, hoofdpijn en onregelmatige bloedingen.
Keuze maken en medisch advies
Het kiezen van de juiste anticonceptiemethode is een persoonlijke beslissing die verschillende factoren vereist. Leeftijd, gezondheid, levensstijl en persoonlijke voorkeuren spelen allemaal een belangrijke rol bij het bepalen van de meest geschikte methode.
Belangrijke overwegingen
Leeftijd en vruchtbaarheid
Bestaande gezondheidsproblemen
Medicijngebruik en contra-indicaties
Gewenste betrouwbaarheid
Gebruiksgemak en levensstijl
Professionele begeleiding
Uw huisarts of verloskundige kan uitgebreid advies geven over de verschillende opties en helpen bij het maken van de juiste keuze. Zij kunnen ook mogelijke bijwerkingen en contra-indicaties bespreken. De meeste anticonceptiemiddelen worden (gedeeltelijk) vergoed door de zorgverzekering, vooral voor vrouwen tot 21 jaar.
Regelmatige controles zijn belangrijk om de effectiviteit te monitoren en eventuele aanpassingen door te voeren. Na het stoppen van anticonceptie herstelt de vruchtbaarheid meestal snel, behalve bij hormonale injecties waar dit enkele maanden kan duren.
