Wat is Astma?
Definitie en symptomen van astma
Astma is een chronische ontstekingsziekte van de luchtwegen waarbij de bronchiën gevoelig zijn voor verschillende prikkels. Bij een astma-aanval vernauwen de luchtwegen, waardoor ademhalen moeilijk wordt. Typische symptomen zijn kortademigheid, piepende ademhaling, hoesten (vooral 's nachts en vroeg in de ochtend), en een beklemd gevoel op de borst. Deze klachten kunnen variëren van mild tot ernstig en komen vaak in aanvallen voor.
Verschillende vormen van astma
Er bestaan verschillende vormen van astma, elk met specifieke kenmerken. Allergisch astma wordt veroorzaakt door allergenen zoals huisstofmijt, pollen of dierenharen. Niet-allergisch astma ontstaat door niet-allergische triggers zoals stress, kou of virusinfecties. Beroepsastma ontwikkelt zich door blootstelling aan bepaalde stoffen op de werkplek, zoals chemicaliën of stof. Daarnaast onderscheiden we nog inspanningsastma, dat optreedt tijdens of na fysieke activiteit, en seizoensgebonden astma dat vooral voorkomt tijdens bepaalde periodes van het jaar.
Oorzaken en triggers van astma-aanvallen
Astma-aanvallen kunnen worden uitgelokt door verschillende triggers. Veelvoorkomende triggers zijn:
Allergenen zoals pollen, huisstofmijt, schimmels en dierenharen
Luchtweginfecties en verkoudheid
Sigarettenrook en luchtvervuiling
Sterke geuren en chemische dampen
Weersveranderingen en koude lucht
Intense emoties en stress
Bepaalde medicijnen zoals aspirine
Het herkennen en vermijden van persoonlijke triggers is essentieel voor een goede astmacontrole.
Diagnose en wanneer een arts raadplegen
Raadpleeg een huisarts bij aanhoudende hoest, kortademigheid of piepende ademhaling. De diagnose astma wordt gesteld door longfunctieonderzoek en symptoomanalyse. Zoek direct medische hulp bij ernstige kortademigheid, blauwverkleuring van lippen of nagels, of wanneer gewone activiteiten moeilijk worden. Een vroege diagnose en behandeling voorkomt verergering van de aandoening.
Astma Medicijnen en Behandeling
Controlemedicatie vs. aanvalsmedicatie uitleg
Astmamedicijnen worden onderverdeeld in twee hoofdcategorieën. Controlemedicatie wordt dagelijks gebruikt om ontstekingen te verminderen en aanvallen te voorkomen, ook wanneer u zich goed voelt. Deze medicijnen werken preventief en op lange termijn. Aanvalsmedicatie daarentegen wordt alleen gebruikt tijdens een astma-aanval om acute symptomen snel te verlichten door de luchtwegen te verwijden. Het correct gebruik van beide medicijntypen is cruciaal voor optimale astmacontrole en het behouden van een goede levenskwaliteit.
Inhalatiecorticosteroïden
Inhalatiecorticosteroïden zoals Flixotide, Pulmicort en Qvar zijn de hoeksteen van astmabehandeling. Deze medicijnen verminderen ontstekingen in de luchtwegen en moeten dagelijks worden gebruikt, ook bij afwezigheid van symptomen. Ze werken preventief en verbeteren de longfunctie op lange termijn. Bij regelmatig gebruik verminderen ze de frequentie en ernst van astma-aanvallen aanzienlijk. Deze medicijnen zijn veilig voor langdurig gebruik wanneer correct geïnhaleerd.
Bronchusverwijders
Bronchusverwijders zoals Ventolin, Airomir en Salbutamol zijn snelwerkende medicijnen die de gladde spieren rond de luchtwegen ontspannen. Ze worden gebruikt bij acute kortademigheid en werken binnen enkele minuten. Deze medicijnen zijn bedoeld voor symptoomverlichting en mogen niet als dagelijkse behandeling worden gebruikt. Bij frequent gebruik (meer dan tweemaal per week) is aanpassing van de onderhoudsbehandeling noodzakelijk.
Inhalatoren en Hulpmiddelen
Verschillende soorten inhalatoren
Er zijn hoofdzakelijk twee typen inhalatoren beschikbaar voor astmapatiënten. Dosisaerosolen (MDI's) bevatten medicijn onder druk en vereisen coördinatie tussen het indrukken en inademen. Droogpoederinhalatoren (DPI's) zoals Turbuhaler en Diskus activeren door uw ademhaling en zijn vaak eenvoudiger te gebruiken. DPI's vereisen een krachtige, diepe inademing om het poeder effectief te verspreiden. Beide typen zijn effectief wanneer correct gebruikt, maar de keuze hangt af van uw persoonlijke voorkeur, leeftijd en motorische vaardigheden.
Spacers en hun voordelen
Een spacer is een hulpmiddel dat tussen uw dosisaerosol en mond wordt geplaatst. Dit apparaat verbetert de medicijnafgifte aanzienlijk door meer tijd te geven voor coördinatie tussen spuiten en inademen. Spacers verminderen medicijnafzetting in de mond en keel, waardoor bijwerkingen zoals spruw worden voorkomen. Ze zorgen ervoor dat meer medicijn de longen bereikt, wat de effectiviteit van de behandeling verhoogt.
Juiste inhalatietechniek en tips
Een correcte inhalatietechniek is cruciaal voor optimale medicijnopname. Voor dosisaerosolen geldt:
Schud de inhalator 5-10 keer
Adem volledig uit
Plaats lippen stevig rond mondstuk
Begin langzaam in te ademen en druk gelijktijdig op de inhalator
Houd adem 10 seconden vast
Spoel mond na gebruik van corticosteroïden
Oefen regelmatig uw techniek en laat deze controleren door uw apotheker of praktijkondersteuner.
Onderhoud en reiniging van inhalatoren
Regelmatig onderhoud verlengt de levensduur van uw inhalator en waarborgt optimale werking. Reinig het mondstuk wekelijks met warm water en laat het volledig drogen. Vervang spacers volgens fabrieksrichtlijnen en controleer regelmatig de vervaldatum van uw medicijn. Bewaar inhalatoren op kamertemperatuur en bescherm tegen vocht en extreme temperaturen.
Combinatiemedicijnen
Wat zijn combinatiemedicijnen
Combinatiemedicijnen bevatten twee werkzame stoffen in één inhalator: een langwerkende luchtwegverwijder (LABA) en een ontstekingsremmer (corticosteroïd). Deze combinatie biedt zowel directe symptoomverlichting als langetermijncontrole van ontstekingen. Ze zijn vooral geschikt voor patiënten met matig tot ernstig astma die onvoldoende controle hebben met alleen corticosteroïden.
Populaire merken in Nederland
In Nederland zijn verschillende combinatiemedicijnen verkrijgbaar. Seretide bevat salmeterol en fluticason en is beschikbaar als dosisaerosol en droogpoederinhalator. Symbicort combineert budesonide met formoterol en wordt geleverd in een Turbuhaler. Foster bevat beclometason en formoterol met extra fijne deeltjes voor betere longpenetritie. DuoResp Spiromax is een nieuwere optie met budesonide en formoterol. Alle merken zijn effectief, maar kunnen verschillen in inhalatietechniek en dosering. Uw arts bepaalt welk merk het beste bij uw situatie past.
Voordelen van combinatietherapie
Combinatietherapie biedt meerdere voordelen voor astmapatiënten. Het verbetert de therapietrouw doordat patiënten slechts één inhalator hoeven te gebruiken in plaats van twee afzonderlijke medicijnen. De combinatie zorgt voor betere astmacontrole door synergistische werking van beide componenten. Studies tonen aan dat combinatiemedicijnen het risico op astma-aanvallen verminderen en de longfunctie verbeteren vergeleken met losse medicijnen in dezelfde dosering.
Astma bij Kinderen
Bijzonderheden van kinderastma
Kinderastma verschilt van astma bij volwassenen omdat de luchtwegen van kinderen nog in ontwikkeling zijn. Symptomen kunnen variëren van een droge hoest tot piepende ademhaling, vooral 's nachts of bij inspanning. Vroege herkenning is cruciaal voor een goede behandeling. Kinderen kunnen hun klachten vaak nog niet goed verwoorden, waardoor ouders alert moeten zijn op tekenen zoals vermoeidheid na spelen, frequent hoesten of ademhalingsproblemen tijdens slaap.
Kindergeschikte medicijnen en doseringen
Voor kinderen zijn speciale astmamedicijnen beschikbaar in aangepaste doseringen. Luchtwegverwijders zoals salbutamol zijn verkrijgbaar als siroop of via voorzetkamers voor inhalatoren. Ontstekingsremmende medicijnen worden vaak voorgeschreven als dagelijkse behandeling. De dosering hangt af van leeftijd, gewicht en ernst van de astma. Gebruik altijd medicijnen volgens voorschrift van de kinderarts en zorg voor regelmatige controles om de behandeling aan te passen.
Tips voor ouders en school
Communiceer open met school over de astma van uw kind en zorg dat er altijd noodmedicatie aanwezig is. Maak een astma-actieplan samen met de huisarts en deel dit met leerkrachten. Leer uw kind zelf omgaan met de medicatie en symptomen herkennen. Houd een astmadagboek bij om triggers te identificeren en behandeling te optimaliseren.
Leven met Astma - Tips en Advies
Dagelijks astmabeheer en actieplan
Een goed astma-actieplan helpt bij het dagelijks beheer van uw astma. Dit plan bevat informatie over dagelijkse medicatie, wat te doen bij verergering van klachten en wanneer contact op te nemen met de huisarts. Neem medicijnen op vaste tijden, monitor uw symptomen en gebruik indien nodig een piekstroommeter. Houd regelmatig contact met uw zorgverlener voor evaluatie en bijstelling van de behandeling.
Sport en beweging met astma
Sport en beweging zijn belangrijk voor mensen met astma en kunnen de longfunctie verbeteren. Warming-up is essentieel en neem indien nodig preventief medicatie voor inspanning. Kies sporten die geschikt zijn zoals zwemmen, fietsen of wandelen. Stop bij klachten en herstel eerst volledig voordat u verder gaat met de activiteit.
Voorkomen van astma-aanvallen (triggers vermijden)
Het vermijden van astma-triggers is essentieel voor het voorkomen van aanvallen. Veelvoorkomende triggers zijn:
Huisstofmijten en pollen
Rook en sterke geuren
Koude lucht en weersveranderingen
Stress en emoties
Bepaalde voedingsmiddelen of medicijnen
Houd uw huis schoon, gebruik allergeenvrije beddengoed en vermijd blootstelling aan bekende triggers. Een astmadagboek kan helpen persoonlijke triggers te identificeren.
Wanneer spoedeisende hulp zoeken
Zoek direct medische hulp bij ernstige ademhalingsproblemen, blauwe lippen of nagels, onmogelijkheid om te praten door benauwdheid, of wanneer noodmedicatie niet werkt. Bel 112 bij levensbedreigende situaties en aarzel niet om snel hulp in te schakelen.
